پارگی رباط صلیبی زانو یک آسیب بسیار شایع است. بافت بسیار محکمی به اسم رباط وجود دارد که وظیفه آن نگهداری استخوان‌ها است، در صورتی که این بافت دچار آسیب دیدگی شود، حرکت و ورزش کردن بسیار دشوار و سخت می‌شود. در این مقاله با کمک دکتر محمد جواد دهقانی فیروزآبادی متخصص ارتوپدی به بررسی علل، علائم و راه‌های تشخیص و پیشگیری می‌پردازیم.
برای مشاوره رایگان با دکتر محمد جواد دهقانی فیروزآبادی، بهترین متخصص ارتوپدی کرج با مطب تماس بگیرید.
پارگی رباط صلیبی زانو چیست؟
پارگی رباط صلیبی زانو، معمولا در نتیجه حرکات ناگهانی، پیچ‌خوردگی شدید یا فشار بیش از حد در حین فعالیت‌های ورزشی یا تصادف‌ها ایجاد می‌شود. رباط صلیبی جلویی یکی از چهار رباط اصلی زانو است که استخوان ران را به استخوان درشت نی متصل می‌کند و نقش مهمی در پایداری، ثبات و کنترل حرکات جلو و عقب زانو دارد. این آسیب به حدی شدید است که فعالیت‌های روزمره فرد را دچار اختلال کرده و راه رفتن را برای او دشوار می کند.
پارگی رباط صلیبی زانو به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟
- ورزش‌های سنگین و پرفشار: ورزش‌هایی که شامل پریدن، توقف‌های ناگهانی، چرخش سریع یا برخورد شدید خواهند بود، بیشتر باعث آسیب به رباط می‌شوند. ورزش‌هایی مانند تنیس، والیبال، اسکی و … در این ورزش‌ها فرد مدام در حال دویدن، پریدن و … است که شرایط ایجاد پارگی رباط صلیبی را ایجاد بیشتر می‌کند.
- توقف ناگهانی هنگام دویدن: اگر فرد در حال دویدن باشد و ناگهانی شروع به ایستادن کند، فشار بسیار زیادی روی رباط صلیبی ایجاد می‌شود که ممکن است باعث پارگی آن شود.
- ایجاد ضربه به زانو: ضربه به قسمت بیرونی یا پهلو زانو و یا برخورد با حریف در ورزش‌های تماسی می‌تواند باعث پارگی رباط شود.
- جنسیت: در خانم‌ها به علت بیشتر بودن زاویه لگن، تغییرات هورمونی مانند استروژن که بر بافت‌ها تاثیر می‌گذارد، الگوی حرکتی متفاوت و ضعف بیشتر عضلات همسترینگ نسبت به مردان احتمال پارگی رباط صلیبی بیشتر می‌شود.
- عوامل ژنتیکی: بعضی از افراد به طور ژنتیکی، زاویه‌های زانو یا لگن خاصی دارن که اونا رو مستعد آسیب به رباط صلیبی می‌کند.
- عدم آمادگی جسمی: زمانی که بدن شما برای ورزش کردن آماده نباشد و به اندازه مورد نیاز گرم نشده باشد، رباط‌ها و عضلات کشسانی مورد نیاز رو برای انجام ورزش نداشته و برای یه حرکت می‌تواند به راحتی پاره شود.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های درمان پارگی رباط صلیبی زانو
علائم پارگی رباط صلیبی زانو شامل چه چیز‌هایی است؟
مهم ترین علائم پارگی رباط صلیبی عبارتند از:
تورم زودهنگام:
تورم زانو به سرعت و به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این تورم به‌خاطر خونریزی داخل مفصل است که به دلیل پارگی رباط اتفاق می‌افتد. تورم باعث می‌شود، خم کردن یا صاف کردن زانو سخت شود. طی 1 تا 6 ساعت بعد از آسیب، زانو معمولا به شدت ورم خواهد کرد.
درد ناگهانی و شدید در زانو:
بلافاصله بعد آسیب، درد شدیدی در زانو احساس خواهد شد که معمولا در قسمت جلویی یا داخلی زانو خواهد بود. گاهی نیز ممکن است در ابتدا درد کمتری داشته و بعد از چند دقیقه شدیدتر شود.
ناتوانی در ادامه فعالیت:
حتی راه رفتن یا ایستادن هم روی زانو آسیب دیده سخت و گاهی غیر ممکن می‌باشد و بعضی افراد نمی‌توانند ورزش یا حرکت را انجام دهند.
محدود شدن حرکت مفصل زانو:
فرد به علت داشتن درد، تورم و بی ثباتی باعث می‌شود که انجام حرکت محدود شده و فرد توان انجام آن کار را نداشته باشد.
کبود شدن اطراف زانو:
در برخی افراد به علت خونریزی داخلی، ممکن است چند ساعت یا حتی روز بعد اطراف زانو کبود شود.
بیشتر بخوانید: درمان آسیب های ورزشی
روش‌های تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو
در مورد روش‌های تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. معاینه بالینی توسط پزشک
پزشک با بررسی علائم بالینی مثل تورم، درد، بی‌ثباتی زانو و شنیدن صدای “تق” هنگام آسیب، احتمال پارگی رباط را بررسی می‌کند. همچنین تست‌های خاصی مانند:
- تست لاکمن (Lachman test)
- تست کشوی قدامی (Anterior drawer test)
- تست پیوت شیفت (Pivot shift test)
تست پارگی رباط زانو
۲. تصویربرداری پزشکی
- MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): بهترین روش برای مشاهده مستقیم پارگی رباط صلیبی و بررسی سایر آسیب‌های همراه مثل مینیسک یا غضروف است.
- اشعه ایکس (X-ray): رباط‌ها در عکس ساده قابل مشاهده نیستند، اما برای رد شکستگی‌های احتمالی استفاده می‌شود.
- سونوگرافی: در برخی موارد برای بررسی بافت نرم به کار می‌رود، اما دقت MRI را ندارد.
۳. آرتروسکوپی تشخیصی
در صورتی که نتیجه آزمایش‌ها و MRI واضح نباشد، ممکن است پزشک از روش آرتروسکوپی استفاده کند. در این روش با یک دوربین کوچک وارد مفصل می‌شوند و رباط و ساختارهای داخل زانو به‌طور مستقیم مشاهده می‌گردد.
راه‌های پیشگیری از پارگی رباط صلیبی زانو
راه‌های پیشگیری از پارگی رباط صلیبی زانو شامل رعایت اصولی در ورزش و فعالیت‌های روزمره است. برای کاهش خطر آسیب، لازم است عضلات اطراف زانو به‌ویژه چهارسر ران و همسترینگ را با تمرینات قدرتی تقویت کرد، زیرا این عضلات نقش مهمی در حفظ پایداری مفصل دارند. انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش به انعطاف‌پذیری بیشتر کمک کرده و احتمال آسیب را کاهش می‌دهد. همچنین باید از گرم کردن بدن قبل از شروع فعالیت‌های شدید ورزشی غافل نشد.
یادگیری تکنیک صحیح دویدن، پریدن و فرود آمدن به‌خصوص در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال و والیبال اهمیت زیادی دارد. استفاده از کفش مناسب، پرهیز از تغییر جهت ناگهانی و افزایش تدریجی شدت تمرینات نیز از دیگر روش‌های مؤثر در پیشگیری است. در افرادی که سابقه آسیب دارند، استفاده از زانوبندهای محافظ می‌تواند نقش حمایتی مهمی ایفا کند.
نتیجه‌گیری
یادگیری و رعایت تکنیک‌های صحیح حرکتی هنگام دویدن، پریدن و تغییر جهت، احتمال آسیب را به شدت کاهش می‌دهد. توجه داشته باشد که پیشگیری از پارگی رباط صلیبی نیازمند ترکیب تمرینات بدنی، آموزش صحیح و رعایت نکات ایمنی خواهد بود. مشورت با پزشک و فیزیوتراپیست می‌تواند، برنامه پیشگیری را شخصی‌سازی و موثرتر کند.
سوالات متداول
آیا پس از جراحی احتمال بازگشت پارگی وجود دارد؟
اگر مراقبت‌ها رعایت نشود یا فشار زیاد به زانو وارد شود، احتمال بازگشت آسیب وجود خواهد داشت.
چه مدت باید بعد از جراحی از عصا استفاده کرد؟
معمولا ۲ تا ۴ هفته، هرچند که بستگی به نظر پزشک دارد.